Lieve Roos,
Ik heb je brief ontvangen waarin je me vraagt of ik nog iets vernomen heb over Joep, de zoon van Jan en Sacha. De ongelukkige jongen bij wie vier jaar geleden een kwaadaardige ziekte werd vastgesteld. Ik vind het fijn dat je me hiernaar vraagt want ik vind het heerlijk om met jou mijn gedachten en ervaringen te delen omdat je altijd meelevend bent. Ik weet dat dit niet gekomen is omdat je als kind in vreugde en liefde kon opgroeien, maar omdat je, net als ik, op een bepaald moment in je leven besloot je kindertijd in twijfel te trekken en de ontberingen te zien en te voelen. Dat maakte jou tot een gevoelig mens die de ander in zijn gevoelens wil begrijpen en ik dank je hiervoor.
Aangemoedigd door je vraag heb ik mijn schrijfblok gepakt en zittend in de septemberzon op de hei wil ik vertellen wat ik weet en mijn gedachten met je delen. Ik voel me helemaal niet gerust over de gezondheid van Joep en ik heb me dikwijls afgevraagd hoe hij zich voelt. Jij en ik weten uit onze eigen ervaring, dat als pijn uit de kindertijd geloochend wordt iemand daarvoor de prijs moet betalen. Als we zelf geen hoofdpijn krijgen, koorts, diabetes, pijn aan de gewrichten, hartfalen of kanker dan krijgen onze kinderen dat wel.
Onze gezondheid en die van onze kinderen hangt nu eenmaal af van onze bereidheid tot verandering. Tot het opgeven van illusies en verwachtingen van het kind dat we eens waren. Tegenwoordig weten we dat de basis voor levenslange gezondheid al in de baarmoeder gelegd wordt en de eerste levensjaren van het kind. Als de omstandigheden in deze beslissende periode optimaal zijn kan het kind gezond, ontspannen en beschermend opgroeien. Ik ben ervan overtuigd dat die omstandigheden optimaal zijn als de ouders zich innerlijk bevrijd hebben van hun pijnlijke verleden.
Daarom beschouwde ik het gesprek met Jan destijds als hoopvol en bemoedigend. Ik had de indruk dat Jan niet langer blind wilde blijven voor zijn pijnlijke kinderjaren en de samenhang begreep tussen zijn onderdrukte geschiedenis en die van zijn partner Sacha en de ontwikkelingsaandoening van hun oudste zoon Joep die nu 11 jaar oud moet zijn. Hij leek vastbesloten te zijn het kind in hem te laten leven en het echt te voelen en Sacha aan te moedigen hetzelfde te doen.
Helaas moet ik je vertellen dat ik enige tijd na de ontmoeting met Jan geprobeerd heb contact met hem te krijgen. Ik wilde informeren, omdat ik me betrokken voel, hoe het met hen gaat en vooral met Joep en of ik misschien nog iets voor hen kon betekenen. Ik heb gebeld en geschreven maar dat werd niet beantwoord. Kennelijk heeft ons gesprek niet geleid tot het afbreken van de illusies uit zijn kindertijd en heeft hij de conversatie misschien als bedreigend ervaren en angst bij hem opgeroepen. Angst van het kleine kind voor onthouding van liefde en genegenheid als hij in opstand zou komen tegen de misdragingen van zijn ouders en liever in ontkenning blijft over de pijn van het kleine jongetje dat hij eens was dat naar nabijheid verlangde. Ik weet het niet.
Wat ik wel weet uit mijn eigen ervaring en wat jij me ook eens vertelde is dat verzorging van de verwondingen uit de kindertijd pas kan gebeuren als we liefde kunnen voelen voor het kind dat we zelf eens waren. Alice Miller schrijft op bladzijde 14 van De opstand van het lichaam ‘dat we daarvoor mensen om ons heen nodig hebben die ons aanvaarden zoals we zijn en ons de bescherming, het respect, de sympathie en begeleiding kunnen geven die ons helpen te begrijpen hoe we zijn geworden zoals we zijn.’ ‘Deze basiservaring´ zegt Miller ´is onontbeerlijk om van onszelf te leren houden en de ouderrol voor het ooit genegeerde kind in ons op ons te kunnen nemen.’
Ik moest aan deze woorden van Alice denken toen ik een jaar geleden volkomen verrast een brief ontving van de vader van Jan. Ik had nooit eerder iets van de vader van Jan gehoord en nu schreef hij me in een enkele zin wat voor een ongelooflijke onzin hij het vond wat ik drie jaar eerder in het gesprek tegen Jan gezegd heb. Over onderdrukte gevoelens uit de kindertijd van Jan en Sacha die verband zouden houden met de ziekte van zijn kleinzoon. Zijn koude, verwijtende woorden maakten me duidelijk dat de man zijn eigen lot als kind verloochent en niet bereid is de confrontatie met de waarheid van zijn kindertijd aan te gaan.
Hij lijkt zich voor zijn verleden en gevoelens te hebben afgesloten. Misschien dat een therapie deze grootvader kan helpen zijn afweer af te breken en zichzelf te begrijpen want met de ontkenning van de gevoelens van het kind dat hij was blijven deze emoties in zijn lichaam geblokkeerd en blijft hij in ontkenning over de invloed die hij op zijn jonge kind(eren) heeft uitgeoefend. In plaats van de pijn te begrijpen die hij zijn kind heeft aangedaan en berouw te tonen voor hoe hij hem voor zijn leven beschadigd heeft blokkeert hij hem met zijn schuldgevoelens. Daarmee staat hij Jan en Sacha in de weg om hun eigen onderdrukte gevoelens te bevrijden om met de genezing van hun vroeg toegebrachte kwetsuren hun zoon het leven toe te staan.
Want het lichaam van Joep heeft absoluut de waarheid nodig van de volwassenen om hem heen, maar als deze geblokkeerd blijven in hun vroege emoties is zijn leven in gevaar. Wanneer een kind te maken krijgt met volwassenen die hun eigen kindergevoelens niet opgehelderd hebben brengt dat een kind in ernstige verwarring, angst en stress en voelt het zich onzeker en eenzaam en moet hij zijn sterke emoties onderdrukken. Zonder emotionele uitwisseling met zijn ouders kan Joep de symptomen niet opgeven en het zijn juist díe emoties die de ouders in zichzelf onderdrukken die het kind nodig heeft voor echte communicatie.
Een communicatie die het kind volledig accepteert. Een communicatie zonder verborgen boodschappen aan het kind dat het schuldgevoelens krijgt. Een communicatie zonder dat het kind te maken krijgt met onechte zorgen van zijn ouders. Een communicatie die vrij is van angst van de ouders voor het doodgaan van hun kind. Een communicatie zonder projecties uit de kindertijd van de ouders (en de grootouders). Als die communicatie er is kan het lichaam van Joep zich gerustgesteld voelen. De ouders kunnen het vertrouwen van hun kind winnen en heft de angst en spanning van het kind op van het zich niet begrepen voelen. Met het groeien van het vertrouwen in zijn ouders kan het isolement waarin het kind al jaren zit worden opgeheven. Deze hart tot hart communicatie gaat ons gemakkelijk af als we onze geschiedenis emotioneel kennen. Jan en Sacha moeten dan ook het lijden begrijpen van het kind dat ze zelf eens waren en dat lijden kunnen voelen.
De tragiek is dat de ouders van Joep hun geschiedenis niet hebben opgelost en hun zoon bewijst dat met een tekening. Ongerust geworden over het welzijn van Joep, door de brief van Jan´s vader die toch ergens een aanleiding voor moet zijn geweest, ben ik op het internet op zoek gegaan naar informatie. Die informatie vond ik op een recente foto van Joep met op de achtergrond een tekening. Het was onmiskenbaar dat de jongen op de foto Joep was aangezien het beeld uit een privéverzameling kwam van zijn ouders en de initialen van Joep op de foto en de tekening te lezen waren.
Het was hartbrekend om de tekening van Joep te zien waarin hij zijn lijden tot expressie brengt. Ik zal proberen te beschrijven wat ik zag zodat jij je er een voorstelling van kunt maken. Onderaan, links van het midden, aan de rand van het papier stond een klein zwart figuurtje met zijn voeten op een stukje blauw gekleurde ondergrond. Het had zwarte ogen en een strookje zwart haar scheidde zijn hoofd van een enorme luchtbel die bijna de helft van het A-viertje in beslag nam. Met zijn armen uitgestrekt boven zijn hoofd probeert hij niet door de bel verpletterd te worden of probeert hij hem te dragen dat is me niet helemaal duidelijk. Maar ik kan zien dat de bel druk uitoefent op het hoofd van het kereltje.
Ik noem het een luchtbel omdat hij in de lucht hangt en het zijn er twee langs elkaar. De andere is kleiner en dichter bij het midden van het blad en heeft een vorm die me doet denken aan een traan. Samen beslaan ze zeker de helft van de tekening. De grootste bel heeft de kleur oranje en de kleinere is wit met aan de rechterkant tegen de lijn aan, van boven tot beneden aan toe, een smalle strook blauw. Hier en daar zie ik plekjes groen. De rest van het blad is opgevuld met een donkere kleur, bruin. Het lijkt of de bellen eruit gelicht worden of ‘gehighlight’ met accentuering van de donkere kleur. Helemaal linksboven in de hoek van het blad tot aan de oranje bel is een onregelmatige, zwarte strook te zien die dreigend op me overkomt.
In de tekening van Joep lees ik zijn waarheid. Het vertelt het tragische verhaal van een jongen die gekweld wordt door de illusies van zijn ouders die zich met de luchtbellen laten symboliseren. Hij accentueert de bellen omdat het in zijn leven gaat om de illusies van zijn ouders. Niet hij is het middelpunt van hun belangstelling en bewondering maar hun onderdrukte verleden dat centraal staat. Het figuurtje dat is hij zelf en met zwart vertelt hij hoe hij zich voelt. Als een kind zwart gebruikt is dat voor mij een signaal dat er een ernstige psychische verwonding van de ziel heeft plaatsgevonden in de eerste levensjaren of al in de baarmoeder. Het kereltje is klein en zwart omdat hij niets van eigen gevoelens heeft mogen ontwikkelen en gevoelens van eigenwaarde. Hij wordt bijna verpletterd door de onverwerkte kindertijd van vader. En de zwarte strook linksboven aan de rand van het blad duid ik als de dreiging die in de lucht hangt van de dood.
Want ik denk dat de grootste bel zijn vader voorstelt. Het was immers vader die me om een gesprek vroeg en zíjn vader die me schreef. Voor zijn moeder lijkt hij veel angst te hebben waarover hij met de kleur wit vertelt. Ook voelt hij verdriet dat in verband staat met moeder en dat geeft hij aan met blauw. Met de stukjes of bolletjes groen lijkt de hoop op verbondenheid te zijn verworden tot verdriet. De basis van zijn bestaan, het kleine jongetje dat op de blauwe ondergrond staat, is verdriet dat hij al heel lang in zich draagt. Voor de bel van zijn vader heeft Joep de kleur oranje gebruikt. Waarmee alle hoop (geel) op verandering van zijn situatie vervlogen lijkt te zijn met hulpeloze woede (rood dat gemengd met geel oranje wordt). Woede die niet als gezonde reactie op ervaren onrecht begrepen en gecommuniceerd werd en niet leidde tot het stoppen van het onrecht (het isolement, gebrek aan emotionele nabijheid, communicatie, respect en nog veel meer) dat Joep ervaart in de relatie met zijn vader.
Ik kan je meer vertellen over wat ik in de tekening meen te zien, maar ik denk dat het je duidelijk is dat Joep zijn onderdrukte gevoelens laat zien en uiterst nauwkeurig de waarheid vertelt over de geschiedenis van zijn ouders. Hun verleden beheerst zijn leven en hij dreigt daaraan onderdoor te gaan. Het is zo vreselijk schrijnend dat een kind dat leed helemaal alleen moet verdragen en ook het gewicht moet dragen. Het is voor mij helemaal te begrijpen dat zijn lichaam hierop gereageerd heeft met de symptomen. Symptomen die zijn echte gevoelens verborgen houden. Gevoelens van hulpeloze woede, van pijn, verdriet, doodsangst en vertwijfeling. Die hij niet kan ervaren zolang de volwassenen om hem heen de pijn uit hun eigen kindertijd verloochenen en zijn lijden niet kunnen voelen.
Ik heb de indruk dat Jan er niet voor gekozen heeft zich met zijn vader te confronteren en dat kan betekenen dat hij niet de verantwoordelijkheid neemt voor zijn eigen gevoelens en handelingen en in de destructieve binding met zijn vader gevangen blijft. Jan zal de confrontatie met zijn ouders moeten aangaan en ook Sacha, die Joep nodig heeft de ziekte te overleven.
Niet zelden kom ik tegen dat een van de ouders tot zondebok gemaakt wordt om de confrontatie met de andere ouder te vermijden. Maar daarmee blijft die andere ouder gespaard van zijn gerechtvaardigde woede over het leed dat eens het kind werd toegebracht. Het is een vorm van zelfbedrog als we een van onze ouders gebruiken als zondebok voor onze woede en haat of wanneer we hen beiden in onze woede ontzien. Want het is juist onze woede als natuurlijke en logische reactie op het ervaren onrecht die we nodig hebben om onszelf te helen en het respect te geven dat we nooit van onze ouders kregen. Het is ongezond als we als volwassenen, uit angst voor onze ouders, onze verwondingen verloochenen en hen blijven beschermen.
Ik hoop dat er voor Joep barmhartigheid komt en hij niet langer het slachtoffer is van het verleden van zijn ouders en de blindheid van artsen, verpleegkundigen en anderen die bij zijn behandeling zijn betrokken en zijn ware gevoelens negeren. Wat zou ik het heerlijk voor hem vinden als er iemand in zijn leven is die hem begrijpt, oprecht met hem omgaat en hem helpt de verbinding met zijn authentieke ZELF te herstellen. Iemand die hem kan helpen zijn onderdrukte gevoelens om te zetten in een gezonde taal en hij met deze communicatie zijn gerechtvaardigde woede tot expressie kan brengen over het leed dat hij ervaren heeft om de volwassenen te vragen eindelijk eens op te houden de waarheid te ontkennen.
Met deze hoop wil ik besluiten want het is al een lange brief en het begint erg warm te worden in de zon. Ik heb het plan om je in de eerste week van februari te komen opzoeken als dat voor jou gelegen komt. Ik ben namelijk ook erg benieuwd naar de gebeurtenissen in jouw leven en het praat het plezierigst als we tegenover elkaar zitten en elkaar in de ogen kunnen kijken. Ik verheug me nu al op ons samenzijn.
Liefs en hartelijke groeten van je vriendin, Nathalie
Tags:
