Hoe een traditioneel grootbrengen geadviseerd wordt die een schadelijke uitwerking heeft op het gevoelsleven van kinderen en strijdig is met de Universele Verklaring van de Rechten van het kind
Beste medewerkers,
Onlangs bezocht ik uw website waarin u voorlichting geeft aan ouders en verzorgers over de omgang met kinderen. Het was niet zonder reden dat ik uw website bezocht maar vanuit mijn bekommernis met het lijden van kinderen en de invloed die de kindertijd heeft op onze hele maatschappij.
Ik was geschokt toen ik las hoe traditioneel de bejegening van het kind gedurende zijn jeugd gepraktiseerd wordt. Een behandeling die weinig verschilt in de behoefte aan macht en controle van de volwassene over het kind in de tijd van Maarten Luther, een docerende theoloog, 500 jaar geleden. In zijn tijd waren ouders van mening dat je het kind ongelukkig moest maken zodat God van hem zou houden[1]. Zulk een houding die bekend staat als ‘Zwarte Pedagogie’ waarbij de wil van het kind moet worden gebroken om er een volgzaam, gehoorzaam wezen van te maken bestaat nog steeds en is gemakkelijk in uw adviezen te herkennen. Bijvoorbeeld als u schrijft dat een kind dat een driftbui heeft ‘genegeerd mag worden’ en men moet doen ‘alsof je het niet ziet en hoort tot de bui over is’. Dat het ‘apart gezet mag worden op een andere, saaie plek’. Dat men ‘niet toe moet geven aan een kind want dan zou het beloond worden voor zijn (haar) gedrag en het vaker gaan doen’. Niet hun ‘zin’ geven. Dat ouders en verzorgers bevelen mogen geven als ‘stop nu met schreeuwen’. Dat je tegen een kind moet zeggen wat hij moet doen en het kind duidelijke regels moet leren. ‘Ga niet met je kind in discussie’ en zo nog meer. Dit alles onder het mom ‘voor het eigen bestwil van het kind’.
Heeft u zich weleens afgevraagd wat een kind voelt en wat zo’n behandeling betekent voor het hele verdere leven van het kind? Uit mijn eigen ervaring en met anderen die mijn praktijk bezochten kan ik u zeggen dat een dergelijke wrede behandeling een tragisch verloop heeft op het verdere leven. Want voor de psychische groei van een mens zijn de emotionele ervaringen uit het begin van ons leven het meest bepalend. Het psychisch geweld[2] dat u predikt op uw website leidt ertoe dat kinderen afgesneden raken en vervreemd van hun eigen authentieke gevoelens en behoeften en zijn vermogen tot kritiek opgeeft om voor zijn aanpassing beloond te worden[3]. Het is, zacht uitgedrukt, verkeerd een kind dat afhankelijk is van zijn ouders en hen vertrouwt, met uw manieren uit te buiten, te verwarren en in zijn verlangen naar lief te hebben en geliefd te worden te bedriegen en dat verkopen als kinderopvoeding.
Een dergelijke houding, die gebaseerd is op het opwekken van angst bij het kind, is een effectieve machtiging voor de ouders om de mishandeling van kinderen te beschouwen als een geldige manier van groot brengen. Het is een manier die doortrokken is van vernedering, minachting, wantrouwen, manipulatie, liegen, valstrikken opzetten, isolement, macht, controle en onderdrukking van het vitale, creatieve en emotionele in het kind. Met al deze middelen, en er zijn er nog veel meer, probeert men het levende in het kind te onderdrukken. Een onderdeel van de zwarte pedagogie is, schrijft Miller in In Den Beginne was er Opvoeding, dat vanaf het begin verkeerde informatie en opvattingen aan ouders en dus aan het kind wordt gegeven die niet alleen onbewezen zijn, maar zelfs aantoonbaar onjuist. Bijvoorbeeld dat het ingaan op de behoeften van het kind verkeerd zou zijn of het kind gehoorzamen moet omdat het anders niet zou weten hoe het zich moet gedragen. Dat gedrag belangrijker is dan zijn. Dat ouders altijd gelijk hebben. Dat gevoelens er niet toe doen en de stem van het kind niet telt. En zo nog meer.
Met linkjes in de tekst, die verwijzen naar informatie over de ‘emotionele ontwikkeling’, ‘temperament’ of ‘kleuterpuberteit’ probeert u op de website de misleidende woorden kracht bij te zetten het levende in het kind te bestrijden. Maar deze koppeling van mishandeling aan informatie uit ontwikkelingsfasen van kinderen is een camouflage, een listigheid en manipulatie om het kind te vervolgen zoals we dat van onze ouders leerden. Met dezelfde middelen. Juist het gebrek aan empathie[4] van de jeugdwerkers verraad wat hen zelf als klein hulpeloos kind is overkomen. Want mensen die in een empathische omgeving konden opgroeien, en dat komt heel zelden voor, zullen weten door te voelen hoe kinderen onder dergelijke adviezen ernstig lijden. Zij zouden andere ouders leren dat het kind met een ‘driftbui’ over zijn diepste wanhoop en hulpeloosheid vertelt die het niet anders kan uiten. Dat het pijn heeft. Emotionele pijn. Dat het niet slecht en verkeerd is, maar verstaan wil worden in zijn nood. Een empathische werker zal proberen anderen te laten begrijpen wat het kind voelt en wat het kind tot de wanhoop bracht en hem dat met empathie laten weten. Dat helpt het kind zichzelf te begrijpen. Hoe belangrijk is dat voor een gezond zelfbewustzijn, dat een kind vroeg leert zijn gevoelens serieus te nemen en te verstaan omdat zijn moeder (vader) hem daarmee helpt vertrouwd te raken?
Nooit mag het kind gestraft worden voor zijn wanhoop. Zulke domme en wrede adviezen op de website van Jeugdhulp, voorheen Jeugdzorg, laten niet zien wat er leeft in het kind. Wat het voelt en denkt. Zijn gevoelens worden in het geheel niet serieus genomen. Geadviseerd wordt het kind dubbel te straffen. Eerst voor zijn wanhoop en dan met afwijzing en onthouding van affectie. Het is het kind niet toegestaan dat het zijn woede laat zien en voor zichzelf opkomt. En wanneer het kind terug wil praten en zijn ouders vragen wil stellen over hun behandeling mag het geen confrontatie met zijn ouders aangaan. Met dergelijke adviezen belemmert men het kind in zijn natuurlijke gedrag dat bij zijn leeftijd past en hoort redenen van zijn ouders die hij niet begrijpt, niet kan begrijpen en niet moet begrijpen! Als een kind niet mag voelen kan het niet van zijn ervaringen leren en het is de ervaring van het voelen die ons helpt de juiste verbindingen te leggen en te merken wat er om ons heen gebeurt.Maar als voelen verboden isdan dwingt men het kind de verkeerde wijsheden over te nemen.
In de Universele Verklaring van de Rechten van het Kind worden deze zaken die als advies aan ouders gegeven wordt gezien als ontoelaatbare behandeling van kinderen. Het brein van een kind is emotioneel van aard en commando’s geven en eisen stellen aan het kind, denigrerend gedrag vertonen door het kind te wantrouwen, zijn gevoelens en behoeften onderschikt te maken aan die van de ander, hem macht te ontnemen en zijn gedrag te controleren en de affectieve afwijzing behoren hiertoe. Het zijn zeer stressvolle behandelingen die brandende sporen nalaten in het kinderbrein en tot lichamelijke en psychische symptomen kunnen leiden omdat het kind zijn authentieke gevoelens van pijn, woede, angst en verdriet moet onderdrukken. Professor dr. Candace B. Pert heeft met talrijke experimenten de schadelijke werking aangetoond van wat er gebeurt op het celniveau van ons lichaam als woede en andere emoties onderdrukt en ontkend worden en er niet mogen zijn en deed hiervan verslag in Molecules of Emotions. Wanneer emoties onderdrukt worden en niet is toegestaan ze te hebben - negeren, moeten luisteren, oplossingen geven voor het kind, zijn autonomie en onafhankelijkheid frustreren en inperken is voor een kind niet mogen leven naar de eigen gevoelens en is altijd stressvol- raken onze cellen geblokkeerd en kunnen niet goed meer met elkaar communiceren. De stroom van vitale ‘feelgood’ chemicaliën die biologie en gedrag verenigen raken verstoord. ‘Zonder enige twijfel’ zegt Pert, ‘draagt onderdrukken van woede en andere emoties bij aan de ontwikkeling van talrijke ernstige aandoeningen zoals kanker, diabetisch en hartfalen’.
Het onderdrukken van gevoelens van kinderen gebeurt onder angst en omdat het de aard is van angst schrijft Joseph LeDoux in The Emotional Brain kan die stressknop niet gemakkelijk weer uit gezet worden en blijven stresshormonen, zoals cortisol hun schadelijk werk doen. Gevoelens van welbevinden daarentegen die onder empathie gevormd worden beschermen ons tegen ziekten en virussen. Uit neurobiologisch onderzoek is aangetoond (Bruce D. Perry, Martin Teicher, Allan N. Schore, Antonio R. Damasio en vele andere wetenschappers) dat het kinderbrein empathie nodig heeft en geen wreedheid vooral de jaren tot aan het vierde levensjaar wanneer de structuren van het brein zich vormen heeft het tedere liefde nodig en empathie. Het is die onmisbare ervaring van empathie aan het begin van ons leven die nodig is voor de ontwikkeling van empathie. Maar deze kennis, het belang van voedende emotionele communicatie voor het kinderbrein zie ik in het corpus van de informatie op de website niet terug. Hoewel het zo duidelijk is en goed gedocumenteerd, dat kinderen die hun gevoelens moeten onderdrukken vooral in de eerste vier levensjaren en hen voor het leven beschadigt’ lijkt men daarvoor blind te blijven. “Old habits die hard” schrijft Alice Miller in The Trauma of Childhood want ondanks deze onthullingen heeft dit nog niet geleid tot een radicale verandering in ons denken over kinderen en de manier waarop we hen behandelen.
Droevig genoeg zie ik de dynamiek van het kindermisbruik terug in uw adviezen en werkwijze. Dit soort geweld tegen kinderen dat u ouders aanbeveelt dat erop gericht is het kind te vernietigen, daarvan worden kinderen altijd het slachtoffer want ze kunnen niet weg. Het is een projectie van haat en destructie die u geleerd heeft van uw eigen moeder en die zeer effectief was omdat die onder angst gevormd is aan het begin van uw leven en voor denkblokkades heeft gezorgd in het brein waarvoor u nog nooit uw ouders vragen over hebt gesteld en uw woede bewust gevoeld. Van generatie op generatie is in uw familie doorgegeven dat kinderen discipline nodig hebben en dat dit geen mishandeling is, maar voor het eigen bestwil. Uit liefde.
Maar dat is niet juist. Want als het voor uw eigen bestwil was en uit oprechte liefde van uw ouders had u in het kader van uw werk de stem van het kind beslist gehoord en serieus genomen en zich niet verscholen achter regels en theorieën en misbruikende communicatie. Dan had u onvoorwaardelijk aan de kant van het kind gestaan omdat het zwakker is en zich nog niet verdedigen kan. U zou hem helpen voor zichzelf op te komen en hem ondersteunen te mogen leven naar zijn eigen gevoelens en behoeften, omdat hij een afzonderlijke persoonlijkheid is onafhankelijk van zijn ouders. Dat hij op zijn eigen gevoelens leert vertrouwen en niet op de gevoelens en behoeften van zijn ouders of anderen, omdat u zich bewust bent dat een onecht zelf stoornissen in de ziel veroorzaakt. En zal u bijvoorbeeld een kind dat de moed heeft grenzen aan het gedrag van zijn ouders te stellen wanneer zij teveel van hem eisen, vernederen en misbruiken, dit niet als bewijs zien voor een ‘moeilijk’ kind dat regels, structuur en grenzen nodig heeft.
Dat raakt meteen ook de kern van het probleem van pesten en treiteren op school. Er zijn vele interventieprogramma’s die kinderen leren dat het goed en belangrijk is om “nee”te zeggen, maar zolang er thuis voor dat “nee” geen respect is helpt het niets en is het verspilling van geld, tijd en inspanning. En hoe kan een kind zich op school tegen pesters verdedigen als hem thuis de mond gesnoerd wordt en geleerd heeft dat het niet terug mag praten en niet voor zichzelf op mag komen als zijn ouders hem pijn doen? De adviezen van de Jeugdhulp leren het kind van generatie op generatie hoe het pesten en treiteren moet. Een kind in zijn wanhoop en pijn negeren en afzonderen IS treiteren. Deze vorm van psychisch geweld naast alle andere vormen wordt vroeg thuis geleerd in de eerste vier levensjaren. Maar zolang we blind blijven voor deze vanzelfsprekende verbanden dat disciplineren mishandeling is en dat we het kind mogen gebruiken voor van alles wat we maar van hem willen zonder respect te hebben voor zijn wil, behoeften en interesses maakt behandelingen ineffectief en draagt bij aan verward, irrationeel functioneren.
Deze schadelijke, want niet op empathie gebaseerde, aanbevolen behandeling van kinderen stopt het lijden van kinderen niet onder het respectloze gedrag van hun ouders. Ik heb in mijn werk met ouders en kinderen en de meldingen die ik deed voor kindermishandeling gehoord en gezien dat deze schadelijke interventies het lijden van het kind niet verminderde, maar verlengde. Weliswaar sloegen of brulden de ouders niet meer zoals voorheen, maar kregen zij nieuwe machtsmiddelen aangereikt hun kind te misbruiken voor de eigen behoefte bevrediging en de gelegenheid hun onderdrukte frustraties en agressie uit hun eigen kindertijd opgekropt hiermee op het kind uit leven.
Bijvoorbeeld, zoals deze gefingeerde, maar op feiten gebaseerde situatie van een moeder met een driejarig dochtertje. Deze moeder leefde haar onderdrukte niet doorschouwde agressie uit haar kindergeschiedenis af op haar dochter met de middelen die ze had. Schreeuwde, rukte en sloeg het meisje voor van alles wat ze maar kon bedenken dat het meisje verkeerd deed. Alsof het om een verwenste hond ging werd het kind toegeschreeuwd dat het door moest lopen of opschieten of dit of dat. Het kind dat dikwijls in haar wanhoop en hulpeloosheid het uitschreeuwde werd buiten in de tuin gesloten of het sneeuwde, regende, koud was of niet tot ‘de bui over was’. Zodra het kind kon lopen leefde moeder haar agressie op het kind uit. Jarenlang dag in dag uit heeft het kind onder moeders terreur geleden.
Verschillende jaren later was de noodsituatie van het kind niet verminderd. Want haar situatie was niet veranderd. Weliswaar was er inmiddels een interventie geweest die inhield dat moeder bij Jeugdhulp een cursus moest volgen om te leren hoe ze haar kind met andere middelen dan voorheen kon laten gehoorzamen, maar het kind voelde zich niet verstaan, niet gehoord en gezien om wie zij was. De toegebrachte psychische verwondingen werden niet verzorgt met respect, begrip, tedere liefde en empathie en in haar huidige bestaan werd het meisje in het geheel niet waargenomen. Haar pogingen tot autonomie en onafhankelijkheid werden met de aangeleerde manieren afgekapt en ingeperkt en als slecht en verkeerd beschouwd. Haar behoefte haar gevoelens uit te spreken over het onrecht dat haar werd aangedaan werd afgedaan met ‘ik ga met jou niet in discussie’. Het meisje kon niets anders doen dan haar gevoelens te onderdrukken. De pijn, woede en haat in haar stem werd over een flinke afstand gedragen. Moeder was er nu van overtuigd dat ze op de goede weg was met de omgang met haar dochter, maar realiseerde zich niet dat ze het kind nog steeds bedreigde met onthouding van liefde als het niet volgzaam en gehoorzaam was. Het allerbelangrijkste was echter dat moeder zich niet realiseerde dat ze de ziel van het kind opofferde aan lege omgangsvormen, zoals met haar gebeurde 30 jaar geleden. Niemand die haar dat vertelde wat had kunnen leiden tot empathie voor het meisje dat ze was en voor haar dochter.
Gevoelens van kinderen moeten altijd de lijdraad zijn voor actie. Maar niets is eenvoudiger dan daarover te zwijgen en met de stem van onze ouders te praten en door hun ogen naar de situatie van het kind te kijken. Maar het gaat er nu juist om met wat voor ogen er in een gezin geobserveerd en met welke oren er geluisterd wordt. Kijken we met de ogen van onze eigen moeder naar het woedende kind die onze machteloze woede en hulpeloosheid als klein kind invulde dat het discipline nodig had, maar zich nimmer afvroeg wat haar kind haar wilde zeggen met zijn driftbui? Zich niet afvroeg aan welke behoefte van het kind ze geen gehoor gaf dat het zich gefrustreerd en in wanhoop voelde? Dan kunnen we het kind niet helpen.
Terwijl het de taak moet zijn van deze instellingen voor Jeugdhulp de waarheid aan het licht te brengen die onze samenleving veiliger maakt. Want het is niet mijn behoefte dat ik over 10 of vijftien jaar het slachtoffer wordt van de opgekropte woede van dit gekwelde kind of dat een ander daar het slachtoffer van wordt. Ook vervult het mijn verlangen niet naar eerlijk en oprecht menselijk gedrag in de omgang met kinderen wanneer deze kinderen als zij eenmaal volwassenen zijn bij de Jeugdhulp komen te werken en met de vroeg geleerde, giftige pedagogische maatregelen, de vicieuze cirkel van geweld in stand houden. Want als zij in een therapie niet geleerd hebben de verbinding te maken met de emoties uit hun vroege kindertijd en het lijden ontkennen zal de vernederde mens naar nieuwe objecten zoeken voor de overdracht van deze verborgen zeer intense emoties. We weten namelijk allang dat de wreedheid die we overal om ons heen zien van inbraak, verkrachting, moord en zwarte pedagogische regels geproduceerd wordt tijdens de beslissende periode van de ontwikkeling van het brein. Het is niet mogelijk dat iemand dat niet weet tenzij hij daar blind voor kiest te blijven.
Met verkeerde maatregelen en adviezen staan de werkers toe dat dit kind, zoals zoveel andere kinderen in ons land, verder wordt blootgesteld aan misbruik en mishandeling en blijft het interne stress alarm systeem van het kind aan staan. Het kind is in gevaar maar er komt van niemand hulp. De stem van het kind is echter heel duidelijk voor wie dat horen wil. Ik heb gezien en gehoord dat de wreedheid waarmee deze moeder haar kind bejegent alleen maar geïntensiveerd is omdat ze meer machtsmiddelen heeft gekregen om de persoonlijkheid van haar kind te vernietigen. Elke poging tot autonomie en onafhankelijkheid smoort moeder in de kiem met de middelen die ze op de cursus bij Jeugdhulp leerde. De macht en controle die deze moeder over haar kind uitoefent is genadeloos. Dat moet uiterst pijnlijk voor het meisje zijn en haar gevoelens van diepe machteloosheid en eenzaamheid bezorgen en andere intense gevoelens van angst, pijn en verdriet, woede en haat. Deze moeder brengt de gezondheid en zelfs het leven van haar kind in gevaar en heeft vaardigheden nodig om haar dochter te spiegelen, begrip te geven en empathie.
De gesprekken met de ouders en interventies in de vorm van bijvoorbeeld cursussen moeten gericht zijn op een proces van bewustwording van de oorzaken van de problemen, het eigen ontkende leed , en daarmee empathie wakker maken dat hun kind nodig heeft. Met empathie kunnen zij dan de verwondingen helpen verzorgen die ze aanbrachten bij het kind over de dikwijls vele jaren waarover de angstterreur plaatsvond. Traumatische ervaringen die geen enkel bestaan lijken te hebben en ontkenning van het lijden van het kind betekent. Kinderen die zich nooit vrij hebben kunnen uiten en zo’n angst ontwikkeld hebben dat de klap die ze eerst kregen om te gehoorzamen gemakkelijk vervangen kan worden door slechts één enkele blik. De volwassenen om het kind heen moeten deze angst begrijpen en hulp bieden. Maar nooit mag men het kind het zwijgen opleggen want niets is zo schadelijk voor een verwond kind als het zijn woede, pijn, angst en verdriet niet mag uitspreken. Ik noem dat een criminele behandeling!
Deze inactiviteit van de jeugdwerkers die misbruik toestaan is niet alleen een verdedigingsmechanisme tegen de eigen pijn uit de kindertijd maar ook een fundamentele ontkenning van misbruik. En houden het gevaar in van verdere traumatisering en verwarring bij het kind omdat het nog steeds niet begrepen wordt en het lijden blijft voortduren. Maar elk kind weet dat deze leugens geen liefde zijn.
Het leven van een kind wiens stem niet gehoord wordt krijgt, zoals gezegd, een tragisch verloop als het lijden niet herkend wordt. Niet zelden met de dood tot gevolg want jaarlijks sterven er ongeveer 55 kinderen aan de gevolgen van mishandeling. Ik denk, nu ik het rapport gelezen heb van de Inspectie voor de Jeugdzorg uit 2013 na de gewelddadige dood van de broers Julian en Ruben uit Zeist, dat wanneer de betrokken hulpverleners onvoorwaardelijk partij voor het kind hadden gekozen en vanuit het perspectief van het lijden van een kind de zorg en bescherming georganiseerd hadden de jongens waarschijnlijk nog in leven waren gebleven. Als ook vader onder de werkers een wetende getuige[5] had gevonden die hem geconfronteerd had met de gevoelens van zijn eigen kindertijd dan ligt het niet meer voor de hand dat hij wraak had genomen met zijn kinderen voor het leed dat hij als klein hulpeloos kind te verduren had.
Onderdrukte emoties uit de kindertijd van de ouders moeten door de hulpverleners serieus genomen worden en dat kan alleen als zij hun eigen ouders ter discussie durven stellen en hun lijden als kind gevoeld hebben. In dat licht kunnen zij in hun werk de woorden en gedragingen van ouders en kinderen analyseren en verstaan vanuit het perspectief van het kind. Want de wreedheid van de ouders wordt dikwijls niet herkent of de werkers staan er ambivalent tegenover omdat zij zelf als kind aan dergelijke behandelingen hebben blootgestaan en die waarheid verloochenen. Eens waren zij zelf immers slachtoffer van zulke daden en hebben doorgaans zoveel onbewuste angst voor hun eigen ouders die hen verhindert aan de kant van het kind te staan. Het is de kinderlijke verwarring waar ze in zijn blijven steken en die de basis is van de meeste theorieën over hoe het kind benaderd moet worden.
Een voorwaarde ouders empathie te leren is hen de juiste informatie te verstrekken. Het is vreemd dat de mensen die ervoor zijn de ontwikkeling van een kind veilig te stellen hen die ontwikkeling onthouden, omdat de bevindingen uit onderzoek van experts van kindermisbruik (o.a. Alice Miller, Bruce D. Perry en Martin Teicher) schrijven dat het bekend is WAT tot kindermisbruik leidt.
Maar het is niet alleen in het kind dat u het levende en spontane bestrijdt. Dit doet u ook in uw eigen ware zelf en daarmee verraadt u het meisje of jongetje dat in u leeft. Iedereen lijkt dit normaal te vinden en het valt niemand op omdat we het massaal doen. Maar als we in staat zijn het machtsspel te ontrafelen dat onze ouders met ons speelden van grenzen stellen, structuur en de baas blijven op straffe van onthouding van liefde toen we nog klein en hulpeloos waren en van hen afhankelijk, kunnen we in onze volwassenheid groeien en empathie ontwikkelen voor het kind dat we waren. Want de middelen die ze gebruikten waren bedoeld om zich zelf daarmee te ontladen. Wanneer we sensibiliteit ontwikkeld hebben voor ons eigen lijden als kind kunnen we ouders helpen de tragedie van hun eigen bestaan te helpen ontdekken. Dat zij het destructieve gedrag thuis leerden en hun kind daarvoor de prijs laten betalen. Onder compulsie van hun kinderlijke angst hun kind bedreigen met een onthouding van liefde als het niet gehoorzaam en volgzaam is.
Wanneer we de moed hebben onze eigen geschiedenis te aanschouwen brengt dat verandering in ons hart en kunnen we echt bijdragen in ons persoonlijk leven en in ons werk aan een emotioneel gezonde en dus veiliger samenleving. Dan kunnen we kinderen zoals dat vijfjarige meisje helpen hun ziel te openen en hun ware identiteit en persoonlijkheid te helpen voeren.
Met vriendelijke groet,
Liliane Rombout
Afschrift van deze brief verzonden naar de Inspectie voor de Jeugdzorg en de Inspectie voor de Gezondheidszorg en het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport.
https://www.youtube.com/watch?v=95ovIJ3dsNk
http://www.eurekalert.org/pub_releases/2014-02/uoea-fpe021914.php
[1] Miller, A. 1997. Breaking Down the Wall of Silence. Bladzijde 171.
[2] Hiertoe reken ik ook emotionele verwaarlozing waarbij de stem van het kind niet gehoord wordt. Waarbij niet wordt ingegaan op zijn gevoelens en behoeften, deze niet serieus worden genomen, genegeerd, en ondergeschikt gemaakt aan die van de volwassene. Het kind onthouden ondersteuning te geven te kunnen leven naar zijn eigen gevoelens en behoeften.
[3] Miller, A. 1997. Het Drama van het Begaafde Kind.
[4] Met empathie bedoel ik niet liefde en ook niet vriendschap, maar de specifieke vaardigheid de ander aan te voelen en met hem of haar mee te voelen.
[5] Een wetende getuige is een persoon in de omgeving van het kind, een buurvrouw, leraar of grootouder die het kind kan vertrouwen en die aan zijn kant staat. Hem het gevoel geeft dat het niet slecht is en een vriendelijke behandeling waardig is.
Tags: